Cách theo dõi bệnh nhân Covid-19 tại nhà để phát hiện chuyển biến xấu

 Có thể dùng cho bệnh nhân nghi ngờ hoặc đã xác định mắc COVID-19

Vi rút gây bệnh COVID-19 xâm nhập cơ thể qua đường hô hấp, tấn công trực tiếp và chủ yếu vào phổi gây viêm phổi. Nếu viêm phổi nhẹ, bệnh có thể không gây nguy hiểm. Nếu viêm phổi nặng, bệnh nhân sẽ bị suy hô hấp và có thể tử vong. Dấu hiệu suy hô hấp là mức oxy trong máu tụt giảm. Oxy máu giảm càng nhanh và càng nhiều thì càng nặng. Vậy ta theo dõi mức oxy để biết tình trạng viêm phổi đang diễn biến thế nào.

Mục tiêu: phát hiện dấu hiệu bệnh chuyển nặng, nhất là phát hiện sớm nguy cơ diễn biến xấu

Phương tiện: đo mức oxy trong máu bằng cách đo độ bão hòa oxy qua nhịp mạch (SpO2) với một máy đo SpO2 gọi là máy đo oxy theo nhịp mạch (pulse oximeter)

Bệnh nhân có nguy cơ gặp kết cục xấu (bệnh nặng) được nhận diện tốt nhất bằng cách đo mức oxy máu, đặc biệt là trường hợp thiếu oxy thầm lặng (silent hypoxia) và trường hợp diễn biến xấu nhanh.

I. PHƯƠNG PHÁP THEO DÕI TẠI NHÀ

- Đo mức oxy lúc nghỉ 

- Đo mức oxy lúc hoạt động (exertion oximetry) : đo sau khi đi bộ 40 bước hoặc ngồi xuống-đứng lên trong một phút.

II. CHỈ ĐỊNH ĐO OXY LÚC HOẠT ĐỘNG

Người có SpO2 ít nhất là 93%, đặc biệt ích lợi cho những bệnh nhân sau:

          - Có chẩn đoán là mắc COVID-19 dựa trên lâm sàng hoặc test dương tính

          - Bệnh nhân có triệu chứng và tuổi trên 65, hoặc dưới 65 nhưng về lâm sàng là người dễ bị tổn thương do COVID-19.

III. KẾT QUẢ

1. Bệnh nhân cần đến bệnh viện ngay  (nếu có một hoặc nhiều dấu hiệu sau đây)

- Không thể nói được hết câu ngắn vì hụt hơi

- Hơi thở bỗng xấu đi trong vòng một giờ

- Mức oxy xuống còn 92% hoặc thấp hơn. Kiểm tra lại ngay lần nữa, nếu đúng là vẫn dưới 92%

Hoặc nếu có các dấu hiệu khác của bệnh nặng:

- Ho khạc ra máu

- Thấy lạnh và ra mồ hôi, da tái và nổi bông

- Da nổi ban, không mất đi khi lấy ly thủy tinh đè lên

- Mệt, xỉu

- Kích động, lú lẫn hoặc li bì

- Không đi tiểu hoặc tiểu ít hơn nhiều so với thường lệ.

2. Nếu bệnh nhân có tình trạng sau (gọi ngay cho BS hoặc gọi cấp cứu)

- Bắt đầu thấy không khỏe, hoặc hụt hơi nhiều hơn

- Khó thở khi dậy đi toilet hoặc việc tương tự

- Nếu có máy đo oxy, thấy oxy xuống mức 94% hoặc 93% khi ngồi hoặc nằm, và vẫn ở mức này khi kiểm tra lại trong vòng 1 giờ

- Nếu cảm thấy mệt nhiều, chán ăn, tiểu ít đi, không thể làm vệ sinh cá nhân hoặc khi ăn.

- Nếu mức oxy của bệnh nhân thường là dưới 95%, nay bỗng tụt xuống thấp hơn mức thường ngày.

IV. TÓM TẮT

- SpO2 trên 95%, nhịp tim dưới 90: theo dõi thận trọng

- SpO2 trong khoảng 93-94%, nhịp tim từ trên 90-130: nguy hiểm

- SpO2 từ 92% trở xuống, nhịp tim trên 130: có thể nguy kịch

V. MÁY ĐO OXY THEO NHỊP MẠCH (Pulse oximeter)

Máy giúp theo dõi nhịp tim của một người đập nhanh bao nhiêu và mức oxy trong máu của họ. Mức oxy này là cách đúng nhất để theo dõi diễn tiến của bệnh nhân khi bị COVID-19. Mức oxy lý tưởng trong máu là khoảng 95-99%. Nhịp tim lý tưởng là từ 59-90 nhịp mỗi phút.

Cách dùng máy đo oxy theo nhịp mạch

•  - Tháo bỏ móng tay giả, tẩy sơn móng tay, và làm ấm bàn tay bệnh nhân nếu lạnh.
•  - Bệnh nhân nghỉ ngơi ít nhất 5 phút trước khi đo.
•  - Bênh nhân đặt bàn tay lên ngực ở chỗ trái tim và giữ yên.
•  - Bật máy đo và gắn vào ngón tay bệnh nhân. Máy hoạt động tốt nhất ở ngón giữa hoặc ngón trỏ. Không dùng trên lỗ tai.
•  - Con số cần thời gian để hiển thị. Để yên máy đo tại vị trí ít nhất một phút hoặc lâu hơn nếu con số chưa ổn định.
•  - Ghi kết quả khi số hiển thị không đổi trong vòng 5 giây.
•  - Chú ý phân biệt số hiển thị của nhịp tim và của mức oxy.
•  - Ghi lại kết quả vào sổ tay.

Kết quả lần đo đầu tiên là trị số ban đầu. Sau đó đo và ghi lại mỗi ngày 3 lần, cùng thời điểm mỗi ngày, thí dụ lúc ăn sáng, ăn trưa, ăn tối. Đo thêm nếu cảm thấy sức khỏe thay đổi. Ghi lại mình cảm thấy trong người thế nào và hơi thở ra sao.

VI. MẪU SỔ TAY GHI KẾT QUẢ THEO DÕI TẠI NHÀ

Nguồn: 

BS. NGUYỄN HỒNG ĐỨC

Cố vấn chuyên môn Trung Tâm Điều Trị Bệnh Hô Hấp Phổi Việt